บ้านที่ผ่านการใช้งานมานาน ย่อมต้องทรุดโทรม และมีเรื่องให้ซ่อมแซมมากมาย แต่จะทนอยู่ทนซ่อม ทนระแวงกับความทรุดโทรมดังกล่าว จะรีโนเวทบ้านเสียใหม่หรือรื้อเพื่อสร้างบ้านใหม่ไปเลยดี มาดูปัจจัยที่ต้องคำนึงกัน
หากมีเวลาทบทวนกันอีกครั้งก็จะตอบตัวเองได้ว่า สาเหตุที่ต้องทนมีหลากหลายสุดแล้วแต่เงื่อนไขเหตุผลของแต่ละท่าน โดยปัจจัยหลักๆ ได้แก่ งบประมาณ เวลาที่เหมาะสม ความลังเลของสมาชิกในครอบครัว ความกลัวกังวลกับการก่อสร้างบ้านใหม่ที่ยุ่งยากต่างๆ นานา
หลากหลาย เงื่อนไขที่ทำให้เจ้าของบ้านไม่กล้าตัดสินใจ โดยแท้จริงแล้วปัจจัยที่ควรพิจารณาสำหรับการจะซ่อมแซม จะรีโนเวทบ้าน จะรื้อเพื่อสร้างบ้านใหม่นั้น พอจะสรุปเป็นประเด็นแล้วชั่งน้ำหนักให้คะแนนตัดสินใจได้ 4 ประการ ดังนี้
1. สภาพอาคารที่อยู่อาศัย
ควร แยกพิจารณาเป็นด้านความเรียบร้อยสวยงามทางสถาปัตย์ โครงสร้าง และงานระบบ โดยส่วนมากงานสถาปัตย์และงานระบบไฟฟ้าสุขาภิบาลมักอยู่ในระดับซ่อมแซม-ปรับ ปรุงได้ แต่ถ้าหากความเสียหายทรุดโทรมเกิดขึ้นที่งานโครงสร้างในระดับเกินกว่าซ่อม แซม อาจพิจารณาเป็นรื้อบ้านแล้วสร้างใหม่
ซึ่งความเสียหายทางโครง สร้างมักเกิดขึ้นได้น้อยมาก หากไม่มีการต่อเติมปรับปรุงผิดวิธี การก่อสร้างครั้งแรกที่ไม่ได้มาตรฐานงานช่างโครงสร้าง การออกแบบขนาดโครงสร้างที่รับน้ำหนักได้ไม่เหมาะต่อการใช้งาน รวมถึงความเสียหายของตัววัสดุโครงสร้างเองไม่ว่าจะเป็นเหล็ก ไม้ และคอนกรีต ทั้งหมดนี้ควรได้รับการซ่อมแซมที่ถูกวิธีโดยวิศวกรโครงสร้างผู้ชำนาญ
2. ความต้องการพื้นที่ใช้สอย
เป็นปัจจัยที่มาพร้อมกับช่วงเวลาที่เปลี่ยนไปในเรื่องของจำนวนสมาชิกในครอบครัว หรือลักษณะการใช้พื้นที่เปลี่ยนไป
เช่น ลูกเริ่มโตต้องการพื้นที่ส่วนตัว คุณพ่อคุณแม่มีอายุมากขึ้นต้องการเรื่องพื้นที่เอื้อต่อผู้สูงอายุ สมาชิกในครอบครัวแต่งงานต้องการพื้นที่ครอบครัวย่อย พื้นที่ใช้สอยเล็กเกินไปไม่สอดคล้องกับการใช้งานปัจจุบัน หรือแม้กระทั่งโครงสร้างและส่วนอาคารทรุดโทรมใช้งานพื้นที่ดังกล่าวไม่ได้ เป็นต้น
3. สิ่งแวดล้อมและสภาพแวดล้อมรอบพื้นที่บ้าน
ซึ่ง เปลี่ยนไปจากเดิมจนส่งผลให้การอยู่อาศัยลำบากมากขึ้น เช่น ระดับถนน-ทางระบายน้ำสาธารณะสูงขึ้น อาคารสร้างใหม่ลดความเป็นส่วนตัวของที่พักอาศัยเดิม เป็นต้น
หากมี ปัจจัยดังกล่าวอาจพิจารณาระดับแรกว่าสามารถปรับเปลี่ยนหรือปรับปรุงบ้านเรา เองได้หรือไม่ แต่ถ้าความยุ่งยากและค่าใช้จ่ายเกินคุ้มที่จะลงทุนอาจลองมองปัจจัยอื่นร่วม ด้วยเพื่อพิจารณาสร้างบ้านหลังใหม่
4 .คุณค่าทางจิตใจและคุณค่าทางสถาปัตยกรรม
ใน ที่นี้หากบ้านเดิมเป็นมีที่มาเป็นประวัติศาสตร์ทรงคุณค่าแก่เจ้าของบ้าน ส่งผลต่อการหวลระลึกถึงความหลังของบ้านในวันวาน หรือมีคุณค่าด้านความงามทางสถาปัตยกรรม เป็นอาคารอนุรักษ์ ออกแบบโดยสถาปนิกชื่อดังควรค่าแก่การเก็บเพื่อให้คนรุ่นหลังๆ ศึกษา หรือเป็นแหล่งท่องเที่ยวของละแวกพื้นที่ดังกล่าว
เหล่านี้อาจเป็น ปัจจัยพิจารณาให้เก็บรักษาซ่อมแซม ปรับปรุงโดยให้อาคารคงรูปแบบเดิมได้มากที่สุด ทั้งนี้ยังต้องดูถึงวิธีการเลือกใช้วัสดุเพื่อซ่อมแซม ปรับปรุงบูรณะให้เหมือนเดิมแต่ใช้งานสอดคล้องกับสภาพแวดล้อม สภาวะอากาศ วัฒนธรรมการอยู่อาศัยปัจจุบัน
เมื่อตรวจสอบคร่าวๆ เกี่ยวกับปัจจัยหลักๆ 4 ข้อข้างต้นแล้ว ลองทบทวนว่ามีปัจจัยอื่นใดร่วมด้วยเพื่อตัดสินใจว่าจะรื้อ จะรีโนเวทบ้าน หรือจะสร้างบ้านใหม่ โดยอาจคาดคะเนในใจว่าหากเกิดปัจจัยดังกล่าวเกิน 70 % อาจเทน้ำหนักมาที่รื้อสร้างใหม่ เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม หากสุดท้ายแล้วเจ้าของบ้านตัดสินใจเลือกที่จะรื้อแล้วสร้างบ้านใหม่ ย่อมต้องมีข้อควรคำนึงต่างๆ ได้แก่ เสาเข็มเดิม ระดับดินเดิม การกำหนดและควบคุมงบประมาณ กฎหมายเกี่ยวกับการก่อสร้างและการขออนุญาตปลูกสร้าง รวมทั้งกระบวนการทำงานตั้งแต่การออกแบบจนกระทั่งการก่อสร้างเสร็จสิ้น โดยจะขอเล่าเพิ่มเติมในตอนต่อไป